DR. TÜLAY SÖNMEZ - Lüleburgaz Görünüm Gazetesi

Özel Bir Nefes Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanları’ndan biri olarak bugün sizlere son haftalarda sık karşılaşılan solunum yolu enfeksiyonlarından yani, toplumda yaygın olarak görülen, kolay bulaşan, ancak önlenebilir enfeksiyonlar olan GRİP ve ZATÜRRE hakkında biraz bilgi vermeye çalışacağım.

( Bilgilerin ilk yarısı, TÜSAD’ın ( Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği’nin) Toplum Bilgilendirme Panelleri kaynak alınarak hazırlanmıştır. Emeği geçen Dernek Üyesi Sevgili Hocalarımıza saygı ile..)

Gribal enfeksiyonlar ve zatürre, ülkemizde ve dünyada en sık görülen enfeksiyon hastalıklarıdır.

Hem çocuk hem erişkin yaş grubunu etkileyebilir.

Her yıl gribal enfeksiyon ve zatürre nedeniyle pek çok insan hayatını kaybetmektedir.

GRİP

Dünya Sağlık örgütü, her yıl yaklaşık 250 Bin -500 Bin kişinin GRİP hastalığından öldüğünü tahmin etmektedir.

ZATÜRRE

Ülkemizde ölüm nedenleri arasında 5. Sıradadır.

Ülkemizde bir yılda toplum içinden 5.6 milyon kişide zatürre oluşmaktadır.

VÜCUDUN DOĞAL SAVUNMA MEKANİZMALARI

Grip ve zatürre , solunum yollarının hastalığıdır. Bu nedenle , mikropların giriş yolu büyük çoğunlukla solunum yolları olmaktadır. Mikroplarla ilk karşılaşan ve savunma sağlayan : burun, boğaz ve akciğerlerdir.

GRİP

Salgınlara yol açabilen, son derece bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Kasım- Nisan ayları arasında çok sık görülür. Son yıllarda kuş gribi ( H5N1), domuz gribi ( H1N1) gibi tipleri bildirilmiştir. Özellikle yaşlılarda , kalp, böbrek ve şeker hastalığı olanlarda daha ağır seyreder.

Grip Nedir?

Grip, solunum yollarının enfeksiyonu demektir. Virus dediğimiz mikroplarla oluşan hastalıktır. Bu virusler, mukoza denilen solunum yolu örtüsünü tahrip eder. Böylece diğer mikroplar ve zehirli maddeler solunum yollarına daha kolay yerleşir.

Grip hastalığının belirtileri nelerdir?

Ani başlayan yüksek ateş, boğaz ağrısı , burun akıntısı,halsizlik, bitkinlik, kas ve eklem ağrıları, kuru öksürük.

GRİP

Soğuk algınlığı ile karıştırılmamalıdır. Grip, çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Mutlaka istirahat ve destek tedavileri gerektirir.

Soğuk algınlığı ise , kırgınlık, bitkinlik, yüksek olmayan ateş gibi hafif belirtilerle seyreder. Ayaktan tedavi olabilir.

Grip nasıl bulaşır?

Öksürmekle ve hapşırmakla etrafa saçılan damlacıkların hava yoluna girmesi,

Hasta kişilerle direkt temas edilmesi,

Hasta kişilerin ağız, burun akıntıları ile temas etmiş eşyalarla bulaşma ( bardak, çatal, mendil, havlu, kapı kolu),

Hasta bir kişinin ortama girip çıkması bile hastalığın bulaşması açısından risklidir.

Gripten korunma

Hasta ile yakın temastan kaçınılması ( 1 metreden yakın temas riskli),

Hastanın temas ettiği eşyaların kullanılmaması,

Elerin sık yıkanması,

Hasta ile temas sırasında maske takılması,

Hasta kişilerin damlacık enfeksiyonlarından sakınılması.

GRİPLİ KİŞİ NE YAPMALI?

Destek tedaviler:

Yatak istirahati, ateş düşürücü, ağrı kesici ilaçlar

Ateş nedeniyle oluşan su kaybının içeceklerle yerine konulması

2-3 günde şikayetler geçmezse doktora başvurması gerekir.

Grip tedavi edilmez ise bazı hastalıklara yol açabilir: sinüzit ve orta kulak iltihabı, kas iltihaplanması, beyin- beyin zarı iltihabı , zatürre ( akciğer iltihabı ) gibi .

ZATÜRRE ( AKCİĞER İLTİHABI) :

Boğazda bulunan mikropların akciğerlere inmesi; dış ortamdaki mikroplu parçacıkların nefes yollarına gitmesi; mikropların vücudun başka yerinden akciğere gelmesi sonucu oluşan akciğer iltihabıdır.

Zatürre oluşmasında riskler nelerdir?

Yaşlılık , sigara-alkol bağımlılığı, beslenme bozukluğu, mesleksel riskler ( toz- gaz maruziyeti), vücutta başka kronik (müzmin ) hastalık olması ( astım, kronik bronşit, kronik karaciğer hastalıkları, şeker hastalığı, kan kanseri, lenf bezi kanseri, inme gibi nörolojik hastalıklar, yutma güçlüğü yapan durumlar vb. )

Zatüre oluşmasındaki sayılan risklere ek olarak: solunum yolları fonksiyon bozukluğu, bronşlarda tümör, bronşlara kaçan yabancı cisim varlığı ( çocuk ya da erişkin), kişinin direncinin düşmesi , sık geçirilen viral enfeksiyonlar; kusmalar; geçirilmiş uzun süren ameliyatlar.

Zatürrenin belirtileri:

Yüksek ateş ( bazen titremeyle yükselen ateş) , öksürük, balgam (bazen turuncu renkli paslı balgam olabilir), daha önce olmayan ve yeni başlayan nefes darlığının gelişmesi ya da daha önce bir hastalık nedeniyle (da astım/KOAH nedeniyle )var olan nefes darlığının artması;

yaşlı hastalarda, hastalık sessiz seyredebilir. Ağır hastalıkta şuur kaybı olabilir, hasta şok denilen tabloya girebilir( tansiyonunun aşırı düşmesi hali).

ZATÜRRE NASIL BULAŞIR?

HASTA İLE YAKIN TEMASLA BULAŞIR.Mikroplar, damlacıklar ile solunum yolundan vücuda girer. Enfeksiyon genellikle aile içinde çoçuklar ile yaşlılara kolay bulaşır. Zatürre, grip kadar bulaşıcı olmamakla birlikte, kalabalık yaşanan yerlerde salgınlara yol açabilir.

ZATÜRREDEN NASIL KORUNALIM?

Zatürre oluşumunu kolaylaştıran olumsuz faktörler düzeltilmeli, bu amaçla kronik (müzmin) hastalıklarının uygun şekilde takip ve tedavisi, Dengeli beslenme; alkol , tütün ve ilaç bağımlılığının kontrolü; mide içeriğinin solunum yollarına kaçmasına yol açan risk faktörlerinin azaltılması; Zatürreye yol açabilen veye kolaylaştırıcı olan grip salgınları sırasında kalabalıkla temasın azaltılması; maske kullanılması.

ZATÜRRE VE GRİP İLİŞKİSİ

Grip virüsünün kendisi zatürreye yol açbildiği gibi diğer mikroplara bağlı zatürre türlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir.Grip ile zatürre birlikte ise ölümcül seyredebilir.

ZATÜRRE VE BUNA BAĞLI ÖLÜMLERİN ÖNLENMESİ İÇİN GRİP SALGINLARININ DA ÖNLENMESİ GEREKMEKTEDİR.

ZATÜRRE TEDAVİSİ

Doktor kararıyla birçok vakada zatürre evde tedavi edilebilir.Ağır hastaların, oksijen tedavisi veya yoğun bakım gerektiren hastaların, mutlaka hastaneye yatırılması gerekir.Tedavi hastaya göre değişir. Tedaviye erken başlanmalıdır. Ancak, teşhis ve tedavi gecikmiş, ağır zatürreli hastalar hayatını kaybedebilir.

GRİP VE ZATÜRREDEN KORUNMAK İÇİN ...

Diğer anlatılan tedbirlere ilaveten..

Riskli gruplara** her yıl ekim-kasım aylarında GRİP AŞISI;

5 yılda bir ZATÜRRE AŞISI uygulanmalıdır.

** (riskli gruplar): kronik akciğer hastalığı olanlar ( astım, KOAH-kronik bronşit, bronşiektazi) , şeker hastalığı, tansiyon hastalığı olanlar, kanser hastaları, grip sezonunda gebe olanlar (ilk 3 aydan sonra) , kronik böbrek hastalığı olanlar , kronik karaciğer hsatalığı olanlar, kalp damar hastalığı olanlar.

GRİP AŞISININ KİMLERE ÖNERİLİR ?

65 yaş ve üzerindekiler

Grip aşısı kronik kalp ve akciğer hastalığı olan yetişkinler ve çocuklar (astımlı çocuklar da dahil).

Böbrek hastalığı olanlar

Diyabet(Şeker hastalığı olanlar)

Bağışıklık sisteminde yetersizlik veya baskılanma durumları (kanser hastaları, AIDS enfeksiyonu olanlar, organ nakli yapılmış olanlar, steroid ilaç alanlar, kemoterapi ya da radyoterapi uygulananlar)

Kan hastalıkları tedavisi görmüş veya hastanede görmekte olanlar(Hemoglobinopatisi olanlar)

Sağlık personeli ve hastane çalışanları

Okul, fabrika gibi topluluklarda

Bakımevlerinde kalan ve sürekli hastalığı olanların hepsi

1. Grip aşısı nasil hazirlanir?
Grip aşısı, her yil bir önceki mevsim en çok rastlanan grip virüslerinin türlerine göre yeniden hazirlanir. Bu amaçla, 80 ülkedeki 110 laboratuardan elde edilen bilgiler, Dünya Saglik Örgütü’nde toplanarak her yil dünyada en çok hastalik yapmış olan ikisi A ve biri B olmak üzere üç degisik virüs grubu belirlenir.

Mesela, bu yil tüm dünyada uygulanmakta olan grip asilarinda, A tipi virüslerden H1N1 (domuz gribi etkeni) benzeri Yeni Kaledonya ve H3N2 benzeri Kaliforniya virüsleri ile B tipi Sanghay benzeri virüsler bulunmaktadir.

2. Aşı ne zaman yaptirilmalidir?
Grip aşısı, grip salginlari baslamadan önce yaptirilmalidir. Bunun için ideal dönem ekim-kasim-aralik aylaridir.

3. Aşının etkisi ne zaman baslar?
Grip aşısının etkisi yapildiktan 2-3 hafta sonra ortaya çikar. Bu nedenle grip aşısının, bir grip salginindan en az 2 hafta önce yapilmis olmasi gerekir.

4. Koruyuculuk ne kadar sürer?
Aşının koruyuculugu, genellikle 6-12 ay kadardir.

5. Kimlere aşı yapilmasi sakincalidir?
Grip aşısı ateşli bir hastaligi veya akut bir enfeksiyon tablosunda olan hastalara yapilmamalidir. Yumurtaya, tavuk proteinlerine, neomisine, formaldehite ve oktoksinole alerjisi olanlara da yapilmasi sakincalidir.

6. Gebeler aşı olabilir mi?
Gebeligin ilk üç ayi içinde yapilmamalidir. Grip nedeniyle yüksek risk altinda olan gebelere ilk üç aydan sonra grip aşısı yapilabilir.

7. Süt veren anneler aşı olabilir mi?
Annenin süt vermesinin grip aşısı bakimindan bir sakincasi yoktur.

8. Grip aşısının sık görülen lokal yan etkileri nelerdir?
Grip asisi uygulanan yerde agri, şişlik, kizarma, morarma ve sertlesme gibi lokal reaksiyonlar görülebilir.

9.Grip aşısının sık görülen genel yan etkileri var midir?
Grip asisinin genel yan etkilerinin baslicalari, ates, kirginlik, titreme, yorgunluk, bas, eklem ve kas agrilari ile terlemedir.

10. Yan etkiler önemli midir?
Grip aşısı yukarda belirtilen lokal ve genel yan etkileri önemli degildir, 1-2 gün içinde kendiliğinden düzelir.Tedavi edilmeleri gerekmez.

11. Grip aşısı deri döküntülerine yol açar mi?
Grip aşısı olanlarin bazilarinda seyrek olarak kaşıntı, kabarti ve kizarikliklar görülebilir.

12. Grip aşısı anaflaksiye neden olabilir mi?
Grip aşısı çok seyrek olarak alerji komasina yani anaflaksiye de neden olabilir.

13. Grip aşısının diğer önemli yan etkileri nelerdir?
Grip asisi yapilanlarda çok ender olmakla beraber, nevralji (sinir agrisi), uyusmalar, havale nöbetleri, beyin iltihabi… gibi nörolojik belirtiler olabilecegi bildirilmistir.

14. Baska aşılarla beraber yapilabilir mi?
Grip asisi farkli yerlere enjekte edilmek sartiyla diger asilarla ayni zamanda da yapilabilir.

15. Aşı nereye yapilmalidir?
Asi kas içine veya deri altina derin olarak yapilabilir. Eriskinlerde kol kasi, küçük çocuklarda bacak kasi uygun yerlerdir. Asi asla damar içine verilmemelidir.

16. Asi yapilirken nelere dikkat edilmelidir?
Asi yapilmadan önce oda sicakligina getirilmeli ve yapilmadan önce iyice çalkalanmalidir.

17. Küçük çocuklar da asi olabilir mi?
Grip asisi 6 ayliktan büyük çocuklara yapilabilir.

18. Asinin dozu nasildir?
Grip asisi eriskinlere ve 3 yasindan büyüklere tek doz olarak 0.5 ml yapilir. 6 ayliktan 36 ayliga kadar olan çocuklara yarim doz asi (0.25 ml) yapilir. Ilk defa asi yapilacak olan 8 yasindan küçük çocuklara 4 hafta sonra ikinci bir doz asi yapilmalidir.

19. Kimler mutlaka asi olmalidir?
Risk altindaki kisilerin ve topluma giren ve gribe yakalanmak istemeyen herkesin grip asisi olmasi gerekir. Ayrica, doktor, hemsire gibi saglik personeli ile huzurevlerinde çalisanlar da grip asisi olmalidirlar.

20. Kimler risk altindadir?
65 yasindan yasli olanlar, huzur evlerinde yasayanlar, kronik kalp, akciger, böbrek ve seker hastaligi olanlarda gribin riski daha yüksektir.

21. Grip aşısı ne kadar etkilidir?
Grip aşısının etkinligi, asi içinde bulunan virüs tipleri ile salgina neden olan virüs tipleri arasindaki uygunluga göre degisir. Grip asisi ideal sartlarda %70-80 oraninda koruma saglar.

22. Grip aşısının etkinligi yasa göre degisir mi?
Aşı yapilan kişinin yaşı önemlidir, aşının koruyuculuğu gençlerde yaşlılara göre daha fazladir.

23. Grip aşısının yaşlılardaki etkisi nasildir?
Aşının yaslilarda grip nedeniyle hastaneye yatislari %50, zatürree riskini %60 ve ölüm riskini de %70 oraninda azalttigi bilinmektedir.

24. Grip aşısı alışkanlık yapar mi?
Grip aşısı alışkanlık yapmaz, aşısının her yil tekrarlanmasinin nedeni koruyuculugunu artirmak içindir.

25. Grip aşısı kus gribine karsi da etkili midir?
Halen piyasada satilmakta olan grip asisinin kus gribine karsi hiçbir koruyuculugu yoktur.

26. Kortizon grip aşısı etkiler mi?
Kortizon ve bagisikligi etkileyen ilaç (immunsüpresif) kullananlarda aşının etkinligi daha düşüktür.

27. Piyasada satilan çesitli markalar arasinda fark var midir?
Grip aşıları arasinda fark yoktur. Piyasada satilan tüm asilarda bulunan virüsler Dünya Saglik Örgütü’nün belirledigi virüslerdir.

28. Kanserli hastalar grip aşısı olabilirler mi?
Kanserli hastalar da grip aşısı olabilirler.

29. Bu yıl grip aşısı olan gelecek sene aşı olmazsa ne olur?
Grip aşısı her yil olunmalidir, çünkü aşı içindeki virüs türleri yildan yila farklidir. Bir yil aşı olup gelecek sezon asi olmayanlarda grip riski yüksektir.

Sağlıkla ve sevgiyle kalın.

Uzm. Dr. Tülay SÖNMEZ,

Özel Bir Nefes Hastanesi.

Göğüs Hastalıkları Uzmanı